کود دی آمونیوم فسفات 

نام تجاري: کود DAP

فرمول شيميائي : (₂HPO₄)(NH₄)

مواد تشکیل دهنده : اسيد فسفريك، آمونياك

ميزان P₂O₅ (%) :

45.5 – 46.2%

ميزان نيتروژن (%) :

17.5 – 18.0%

دانه بندی :

 گرانوله 90 درصد 4 – 1 میلی متر

ازت یا نیتروژن هم در ساختار کلروفیل گیاهان، آمینو اسید ها و ترکیبات انتقال دهنده ی انرژی وجود دارد. در زمان کمبود نیتروژن، گیاهان پژمرده شده و  می میرند.

فروش دی آمونیوم فسفات به سبب غلظت نسبتاً بالای مواد مغذی، خصوصیات فیزیکی و بالا بودن قابلیت حل شدن در آب که سبب بالا رفتن سرعت حل شدن در خاک می شود در کشاورزی  و سایر صنایع رونق  یافته است، لذا در مناطق زیادی از  جهان تولید و خرید کود دی آمونیوم فسفات به عنوان یک کود تجاری انجام می شود.

 امروزه فروش کود دی آمونیوم فسفات  در نقش تامین کننده فسفر و نیتروژن برای گیاهان بسیار رونق دارد، به صورتی که  حدود ۹۸ درصد محصول تولیدی به عنوان کود شیمیایی فروخته می شود. اگرچه به غیر از فروش به عنوان کود شیمیایی، به عنوان ماده ضد حریق، ماده تصفیه شکر و غذای حیوانات و.. نیز فروش دارد؛ اما کاربرد عمده آن در بخش کشاورزی می باشد. DAP از سال ۱۹۶۰ به طور رسمی جهت تامین فسفر برای گیاهان به کشاورزان و باغداران فروخته می شود، به طوریکه در جهان پر مصرف ترین کود فسفره می باشد.

از دلایل دیگر محبوبیت فروش دی آمونیوم فسفات را باید در ارتباط با هدر رفت بالای نیتروژن نیتراتی بدانیم، در حالی که  نیتروژن آمونیاکی که در این ترکیب وجود دارد هدر رفت بسیار کمتری خواهد داشت و همچنین  نیتروژن و فسفر  با غلظت مناسبی که  در این کود دارند مقاومت گیاه را  در برابر عواملی مانند  بیماری ها، یخبندان و خشکسالی  بیشتر می کنند.

فروش دی آمونیوم فسفات جامد که محصولی بي بو و  یا در صوت دقت زیاد، بویی تقریبا مشابه آمونیاک دارد به علت غلظت بالای مواد مغذی از لحاظ اقتصادی، هزینه های حمل و نقل و باربری  را مقرون به صرفه نموده است تا مصرف رو به رشد باشد.

واکنش های شیمیایی کود دی آمونیوم فسفات  

فرمول شیمیایی دی آمونیوم فسفات  (NH4)2HPO4است، وقتی در معرض هوا با دمای اتاق قرار گیرد آمونیاک و همچنین در حدود ۸ درصد فسفر خود را، از دست خواهد داد، این ترکیب  در هنگام حل شدن در آب یون های NH4+ و H2PO4- را آزاد می نماید و به همین دلیل نیز  در خاک، نیتروژن و فسفر در اختیار گیاه قرار می گیرد.

لازم به ذکر است؛ ترکیب مذکور  در دمای ۷۰ درجه سانتیگراد به مونو آمونیوم فسفات و  آمونیاک و در  دمای ۱۵۵ درجه سانتیگراد یا ۳۱۱ درجه فارنهایت به اکسیدهای فسفر، آمونیاک و اکسیدهای نیتروژن تجزیه می شود.

 DAP   جامد کریستالی با رنگ های سفید، خاکستری و سیاه با  چگالی ۱.۶۱۹ و جرم مولی  ۱۳۲.۰۶  گرم در مول است و با حل شدن در خاک سبب ایجاد pH قلیایی در اطراف گرانول های  حل شده می گردد، به طوری که در ابتدا   pH در اطراف خاک به حدود ۸.۵ می رسد و سپس با تجزیه ی نیترات توسط باکتری ها، خاک اسیدی تر می گردد. شرایط اسیدی در خاکهای آهکی سبب افزایش جذب فسفر توسط گیاهان می شود.

فروش دی آمونیوم فسفات به اشکال تعليقي، دانه اي و مايع انجام می گردد. این ترکیب به میزان  ۵۷.۵ گرم در ۱۰۰ میلی لیتر آب با دمای۱۰ درجه سانتیگراد حل می شود؛ اما در استون، الکل  و همچنین  آمونیاک نامحلول است، غیر قابل اشتعال می باشد، به جذب رطوبت و تشکیل کلوخه تمایل خیلی زیادی ندارد، جزو کودهای ۲ عنصره طبقه بندی می شود  که ۱۸٪ ازت آمونیاکی و ۴۶٪ فسفر به فرم فسفات آمونیوم دارد، لذا فقر فسفر و ازت خاک را برطرف می نماید.

 آمونيوم فسفات به طور کلی بیشتر در دو فرم دي آمونيوم فسفات و همچنین  مونو آمونيوم فسفات  ساخته می شود. کشور چین  با تولید ۳۸ درصد دی آمونیوم فسفات و   ۴۶ درصد مونو آمونیوم فسفات تولیدی دنیا  در سال ،۲۰۱۶ سهم بسیار بزرگی در فروش دی آمونیوم فسفات داشته است و این محصول همچنان در دنیا با افزایش مصرف همراه می باشد.

فسفات  DAP   به عنوان نمک غير آلي در حالت جامد تا اندازه ای در فرم  اورتوفسفات است  و در دی آمونیوم فسفات مایع به فرم پلي فسفات دیده می شود.

لازم به ذکر است سرعت هيدروليز شدن ارتو فسفات ها از  پلي فسفات ها در اغلب خاک ها کمتر است. البته در مناطق سرد چون سرعت هیدرولیز کم است ارتوفسفات مناسبتر می باشد، همچنین در  خاک هایی با درصد کلسیم بالا نیز به علت حلالیت بیشتر ارتوفسفات بهتر است، اگرچه این تفاوت ها در عملکرد تاثیر معناداری ندارد.

انواع دی آمونیوم فسفات

فروش دی آمونیوم فسفات به صنایع برای مصارفی چون مواد دیرسوز و نسوز، ساخت خمیر مایه،  كود شيميايي، غذاي حيوانات و آبزيان انجام می شود.

اما با توجه به میزان فروش که به صورت عمده به کشاورزی می باشد باید گفت معمولترین فرم دي آمونيوم فسفات فرم ۰-۴۶-۱۸ می باشد که ۱۸ درصد نیتروژن و ۴۶ درصد فسفر و صفر درصد پتاسیم است. البته به میزان کم فرم ۰-۴۸-۱۶ نیز تولید می گردد. دی آمونیوم فسفات غلظت بالایی دارد و از اسید فسفریک مرطوب تولید می گردد و وقتی به عنوان کود شیمیایی با کود سوپر فسفات تریپل  و سولفات آمونیوم مقایسه می گردد میزان فسفات به اندازه سوپر فسفات تریپل  و میزان آمونیوم به اندازه سولفات آمونیوم است.

همانطور که گفته شد برای مصارف صنعتی و غذای حیوانات نیز خرید کود دی آمونیوم فسفات انجام می شود؛ این محصول برای غذای حیوانات به فرم  ۰-۴۶-۱۸ عرضه می شود و برای مصارف صنعتی به صورت  ۰-۵۳-۲۱ می باشد.

البته لازم به ذکر است فرم مونو آمونیوم فسفات نیز همانند دی آمونیوم از اسید فسفریک مرطوب ساخته می شود و عمده مصرف آن به عنوان کود شیمیایی است و در کنار آن مصرف غذایی و صنعتی نیز دارد.

تفاوت این دو نوع  در قدرت اسیدی ایشان است، به صورتی که در حالی که PH  دی آمونیوم فسفات در خاک در اطراف گرانول حل شده  حدود ۸ است این عدد برای مونو آمونیوم فسفات ۴ تا ۵ می باشد، لذا تفاوتهایی در عملکرد دیده می شود.  دی آمونیوم فسفات واکنش قلیایی در خاک دارد؛ اما در نهایت تاثیر آن بر خاک اسيدي است که سبب تسهیل جذب فسفر توسط گیاه می گردد.

تفاوت  ساخت دی آمونیوم فسفات با مونو آمونیوم فسفات در نسبت بين اسيد فسفريک و آمونياک است در دی آمونیوم ۲ به ۱ و در مونو آمونيوم فسفات ۱ به ۱ است و مونو به صورت ۰-(۵۵)-۱۱, ۰-۴۸-۱۱ و ۰-۵۲-۱۳ متداول می باشد. همانطور که دیده می شود فسفر بالایی دارد، لذا گرانتر است.

تولید دی آمونیوم فسفات

فروش دی آمونیوم فسفات به صورت گرانوله برای مصارف کشاورزی از رنگ سبز متمايل به خاكستري و يا قهوه اي به اندازه تقریبی  ۵-۵ میلیمتر انجام می شود، البته بسته به تولید کننده تفاوت هایی نیز در این زمینه دیده می شود.

سنگ فسفات به میزان ۱.۵ تا ۲ تن ، گوگرد  به میزان  ۴/۴ تن و همچنین  آمونیاک به اندازه ۲ تن برای تولید  ۱ تن دی آمونیوم فسفات نیاز می باشد.

در همین راستا  گاز آمونیاک  و اسید فسفریک و مایع اسکرابر ترکیب می شوند و جهت تشکیل دوغاب فسفات به راکتور خنثی سازی انتقال داده می شوند و در حین کار جهت کاهش بخار آب در زمان انجام فرایند گرانوله شدن،  اسید فسفریک و گاز آمونیاک اضافی نیز اضافه می شود و در نهایت به راکتور پایپ منتقل می گردند.

لازم به ذکر است مواد اولیه  تولید مونو آمونیوم فسفات و دی آمونیم یکی است و تفاوت در میزان آمونیاک اضافی جهت تولید دی آمونیوم می باشد. به طوریکه برای مونو فسفات در مرحله خنثی سازی نسبت آمونیاک به اسید سولفوریک ۰.۶ و در مرحله گرانوله ۱ می باشد،  اما در تولید دی آمونیوم در همین مراحل نسبت ها به صورت   ۱.۴ و ۱ است.

کاربرد دی آمونیوم فسفات

فروش دی آمونیوم فسفات اگرچه به کشاورزی و صنایع غذایی رونق دارد؛ اما در فرآیندهای صنعتی مانند اتمام فلز، تولید سیگار با مارک ها خاص برای تقویت نیکوتین و در لحیم کاری مس، روی، قلع و برنج و کنترل رنگهای کلوئیدی در صنایع نساجی نیز کاربرد دارد؛ اما تمرکز عمده برهمان صنایعی است که گفته شد، لذا در ادامه بیشتر در این مورد بحث می شود.

خرید کود دی آمونیوم فسفات برای صنعت کشاورزی:

فروش دی آمونیوم فسفات به عنوان یک کود شیمیایی تامین کننده فسفر و نیتروژن به صورت عمده در زمان کمبود فسفر در خاک  استفاده می گردد.

باید توجه نمود فسفر در خاک هایی با  pH خیلی اسیدی یا خاک با میزان آهن و روی  بالا و همچنین در خاک با فسفر تثبیت شده، کمتری جذب می گردد و کمبود فسفر  در رشد و پنجه دهی و ریشه دهی گیاهان مشکل ایجاد می کند، به طوری که ریشه ها ضعیف، گیاه کوچک  و برگ ها به رنگ بنفش و یا سبز تیره و بازدهی پایین گیاه دیده می شوند. البته فروش دی آمونیوم فسفات در فصل های بهار و تابستان جهت  تسریع رسیدن میوه ها نیز رونق دارد.

در راستای فروش دی آمونیوم فسفات به کشاورزی باید گفت نیتروژن موجود در این کود تا حدودی  می تواند نیتروژن را برای گیاهان  تامین کند.

فروش دی آمونیوم فسفات به صنایع غذایی:

فروش دی آمونیوم فسفات جهت افزودن به غذا ها برای  کشت مخمر  با گرید خوراکی E342  نیز انجام می شود تا نان و شراب و مواد دارویی تولید گردد.  همچنین به مکمل‌ های غذایی حیوانات هم اضافه می شود.

فروش دی آمونیوم فسفات به سایر صنایع:

فروش دی آمونیوم فسفات به صورت مایع جهت مهار آتش و بازدارنده آن در جنگل ها،  صنایع چوبی، تولید کاغذ و صنایع نساجی نیز انجام می شود.

پرسش و پاسخ متداول فروش دی آمونیوم فسفات:

دی آمونیوم فسفات را با مونو آمونیوم فسفات مقایسه کنید؟

 pH  مونو آمونیوم فسفات از دی آمونیوم فسفات کمتر است،  لذا به علت تفاوت عملکرد، فروش دی آمونیوم فسفات به خاک های آهکی کمتر است. البته نیتروژن دی آمونیوم فسفات بیشتر می باشد، اگرچه در خاک های قلیایی DAP دو برابر MAP نیتروژن می تواند از دست برود. انحلال پذیری DAP  تقریبا در حدود دو برابر مونو آمونیوم است، لذا جهت تعیین نوع کود، آزمایشات خاکشناسی مورد نیاز می باشد.

هنگام مصرف دی آمونیوم فسفات چه نکاتی باید مورد توجه قرار گیرد؟

اگرچه DAP سمی نیست و غیر انفجاری و غیر قابل اشتعال  می باشد؛ اما سبب تحریک پوست، تحریک چشم و تحریک دستگاه تنفسی می شود.

آیا دی آمونیوم فسفات معایبی دارد؟

این محصول در صورت ورود به منابع آبی همچون رودخانه و دریاچه برای زندگی آبزیان مضر می باشد.

هنگام مصرف و فروش دی آمونیوم فسفات چه نکات ایمنی باید رعایت گردد؟

در هنگام مصرف از دستکش و ماسک استفاده شود و  به علت تمایل به رطوبت در هوای مرطوب نگه داشته نشود و در هنگام ذخیره سازی با محافظ پوشانده شود. دی آمونیوم فسفات در زمان  آتش سوزی آمونیاک تولید  کند و با  دی اکسید کربن، مواد شیمیایی خشک و فوم های شیمیایی خاموش می شود.